คำนำ
หนังสือแนวสอนจรรยาในโรงเรียนนายร้อยทหารบก เมื่อพ.ศ. 2470 กรมยุทธศึกษาทหารบกได้ตั้งกรรมการขึ้นคณะหนึ่ง เป็นผู้เรียบเรียงขึ้น สำหรับใช้ในการสอนและอบรมจรรยาทหาร แก่นักเรียนในกองโรงเรียนนายร้อยทหารบก แต่เนื่องจากหนังสือเล่มนี้ อธิบายหลักธรรมในพระพุทธศาสนาอย่างแจ่มแจ้ง กะทัดรัด ไม่ใช้ถ้อยคำฟุ่มเฟือย จึงเป็นที่นิยมของโรงเรียนอื่นๆในสมัยนั้น และได้นำมาใช้สอนนักเรียนในชั้นมัธยมศึกษาตอนปลาย ซึ่งสมัยนั้นเรียกว่าชั้นมัธยมปีที่ 7-8 เพิ่งมายกเลิกเสียเมื่อมีการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงหลักสูตรวิชาหน้าที่พลเมืองและศีลธรรมหนังสือนี้แบ่งออกเป็น 5 ภาค คือ
ภาคที่ 1 พระพุทธศาสนา อธิบายใจความของพระพุทธศาสนา พระรัตนตรัย เบญจศีล วิรัติ และเบญจกัลายณกรรม
ภาคที่ 2 ธรรมโดยประสงค์ ได้แก่ อกุศลมูล กุศลมูล โลกธรรม 8 อิทธิบาท 4 สัปปุริสธรรม และ สัตตสัทธรรม เป็นต้น
ภาคที่ 3 ฆราวาสธรรม (ธรรมของผู้ครองเรือน) ได้แก่ ทิฏฐธัมมิกประโยชน์ อบายมุข วิธีการปกครอง ครองตน ครองคน ครองสมบัติ เป็นต้น
ภาคที่ 4 ธรรมเกี่ยวกับหน้าที่ เช่น หน้าที่พลเมือง ความสัตย์สุจริตหลักของผู้มีหน้าที่ในราชการทหาร ฯลฯ
ภาคที่ 5 ธรรมรอบตัว ซึ่งเป็นธรรมที่ผดุงรักษาความสงบสุขในหมู่มนุษย์ เช่น ความเมตตา กรุณา ความเป็นผู้ดี มิตร และการคบมิตร ความจงรักในชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ รัฐธรรมนูญ (ตอนนั้นพ.ศ. 2470 ยังไม่มี) และความสามัคคี เป็นต้น นับว่าได้คัดเลือกธรรมทั้งหมดที่คนเราพึงทราบ แม้ในตอนท้ายเล่มซึ่งว่าด้วยหลักของผู้มีหน้าที่ในราชการก็ประกอบด้วยหลักธรรม ซึ่งบุคคลทั่วไปก็น่าจะประพฤติปฏิบัติ เช่น ไม่ทำการคดโกง ไม่กลับคำสัญญาที่ตนได้ให้ไว้แก่ผู้หนึ่งผู้ใด มีความองอาจกล้าหาญไม่ย่นย่อต่ออุปสรรคหรือภยันตรายอันเป็นที่หวาดหวั่น กล้าหาญในทางที่ชอบ คิดถึงประโยชน์ของมหาชนมากกว่านึกถึงตน เป็นต้น
การเรียบเรียงเนื้อหาของหนังสือเล่มนี้ เป็นไปตามลำดับขั้นตอน ผู้เรียบเรียงใช้ถ้อยคำอย่างประหยัด กะทัดรัด และใช้คำง่ายๆ ยกตัวอย่างประกอบพอควรแก่การเข้าใจ จึงเป็นหนังสือที่น่าอ่าน และอ่านได้จบในเวลาจำกัด น่าเสียดายที่ไม่ได้มีการพิมพ์อีกในระยะหลัง ในตอนแรกพิมพ์ออกใช้ในโรงเรียนนายร้อยทหารบก ปรากฏว่าสถานศึกษาอื่นๆก็นิยมนำไปใช้มีการพิมพ์ใหม่ถึง 5 ครั้ง ภายในเวลา 8 ปี (พ.ศ. 2478) เป็นจำนวนกว่า 15,000 เล่ม
เมื่อหม่อมเจ้าวงศานุวัตร เทวกุล แสดงพระประสงค์มายังหอสมุดแห่งชาติว่า จะทรงพิมพ์หนังสือเป็นบรรณาการในงานพระราชทานเพลิงพระศพหม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ พระชายา และทรงประสงค์จะได้หนังสือเกี่ยวแก่หลักธรรมทางพุทธศาสนา ขอให้ช่วยคัดเลือกหนังสือที่สมควรให้สักเล่มเพื่อจัดพิมพ์ ทางหอสมุดแห่งชาติจึงได้ขออนุญาตจัดพิมพ์จากกรมยุทธศึกษาทหารบก เป็นที่น่ายินดีที่หนังสือเล่มนี้ได้รับการจัดพิมพ์อีกครั้งหนึ่ง ทำให้ได้อ่านกันแพร่หลาย การบำเพ็ญพระกุศลครั้งนี้เป็นที่น่าอนุโมทนายิ่งนัก
โดย แม้นมาส ชวลิต
หอสมุดแห่งชาติ
อนุญาตให้พิมพ์หนังสือเมื่อ 29 มีนาคม 2519
แจกในงานพระราชทานเพลิงศพ หม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุล ท.จ.ว.
ณ เมรุหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส
วันที่ 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2519
